تعریف، مفهوم، کاربرد و انواع منحنی یادگیری

تعریف، مفهوم، کاربرد و انواع منحنی یادگیری

یادگیری و منحنی یادگیری چیست؟

به طور ساده و مفهوم می توان گفت که هر چه قدر تعداد دفعه های کاری که یک فرد (یا گروه و یک سازمان) انجام می دهد، به همان نسبت، یادگیری و مهارت‌اش افزوده می شود. احتمالا می دانید که منظور از واژه “به همان نسبت”، یک رابطه خطی نمی باشد. این رابطه در شرایط مختلف، الگوهای متفاوتی را نشان می دهد. انواع این روابط و الگوها، یعنی برخی از آنها در زیر و به شکل منحنی های مختلف نشان داده شده اند.

انواع الگوها و منحنی های یادگیری به نسبت افزایش تجربه و بالارفتن تعداد تکرار انجام یک فعالیت می تواند چهار حالت زیر را داشته باشد.

• منحنی یادگیری کند
• منحنی یادگیری سریع
• منحی یادگیری شکل S
• منحنی یادگیری مسئله محور

منظور از یادگیری در اینجا، همه انواع آن می باشد که می تواند یادگیری یک مهارت همچون تصمیم گیری یا حل مسئله، فراگرفتن مطلب و موضوعی علمی، درس آموختن توسط دانشجویان و دانش آموزان، یاد گرفتن راه اندازی، تنظیم و کار با یک تجهیز و دستگاه، فراگرفتن کار با یک نرم افزار یا انجام یک بازی رایانه ای، یادگیری نحوه انجام وظایف و مسئولیت های شغلی و . . . باشد.

شاید نیاز به تشریح دقیق و تعریف جزیی هر یک از حالت ها نباشد و تا حد زیادی با مشاهده و بررسی الگوی منحنی ها می توان نوع رابطه را متوجه شد که میزان یادگیری به نسبت تکرار فعالیت و بالا رفتن تجربه به چه صورت تغییر می کند.

در حالت اول (نمودار زیر) مشاهده می شود که میزان یادگیری به صورت کند و تدریجی افزایش می یابد. یا حتی می توان گفت که یادگیری صورت گرفته با این شکل نمودار، عادی و معمولی می باشد.

منحنی یادگیری کند یا یادگیری معمولی

الگوی مشاهده شده در این نمودار نشان دهنده آن است که روند یادگیری به صورت سریع و با شیبی تند، بهبود یافته و بالا می رود.

منحنی یادگیری سریع

در منحنی یادگیری شکل S در ابتدا میزان یادگیری به صورت کند پیش می رود اما با افزایش فعالیت فرد، روند هم در ادامه شتاب گرفته و فرد احساس مناسبی از یادگیری پیدا می کند. اما با آشنایی بیشتر وی با موضوع مورد یادگیری که می تواند یک نرم افزار پیچیده باشد، فرد متوجه می شود که نکات و ظرایف بسیاری هست که هنوز فرا نگرفته است.

منحنی یادگیری شکل S

یادگیری مسئله محور، شبیه و مانند آن چیزی است که در حوزه مدیریت، روی می دهد. شما یک سری اصول و مبانی مشخصی را فرا می گیرید اما برای یادگیری بیشتر باید تجربه یا تجربه هایی در موضوع و زمینه خاصی برای‌تان رخ دهد و پس از آن که شما با آن دست و پنجه نرم کردید، با حل نمودن آن مسئله، یادگیری نیز برای شما روی می دهد و اتفاق می افتد.

در این مدل، افزایش یادگیری، منوط به درگیر شدن با مسئله ای دیگر خواهد بود و اگر با چالش، مشکل یا مسئله ای رودر رو نشوید، رشد چندانی نخواهید کرد.

منحنی یادگیری مسئله محور – می توان گفت که تکرار الگوی S شکل می باشد

*******

مطمئنا برای هر کدام از انواع یادگیری‌های ارائه شده می توانید نمونه هایی را به خاطر آورید. به عنوان مثال برای یادگیری سریع می شود مهارت تایپ کردن با دو دست (ده انگشتی) را مطرح نمود. در اوایل آموزش و پس از فراگرفتن نحوه انجام تایپ و با مقداری تمرین، سرعت تایپ کردن شما بسیار شتاب می گیرد و پس از رسیدن به سطح نسبتا بالا، دیگر تغییر پرشتابی نخواهد داشت و در یک روند عادی قرار می گیرد.

نکته مهم، دانستن نوع و رویکرد یادگیری خاص خودتان می باشد یا فهمیدن نحوه یادگیری نیروهای انسانی و کارکنان تان هم بسیار مهم است. به جز آن هر حوزه و موضوع خاص هم می تواند یک الگوی یادگیری خاصی را به خود بگیرد. داشتن دانش و آگاهی در خصوص یادگیری و سیستم یادگیری خود و نیروهایتان می تواند برنامه ریزی و اجرای فعالیت های توسعه مهارت ها و دانش آنان را برای شما کارآمدتر و اثربخش تر نماید.

یک مثال دیگر بررسی می کنیم، تصور کنید که نیروی خوبی در یکی از واحدهای سازمان دارید. بازهم تصور می کنیم که این نیرو مقداری ویژگیهای کمال‎گرایی دارد. با توجه به خصوصیات وی و کاری که انجام می دهد، روند یادگیری‌اش در آن کار خاص ممکن است از الگوی یادگیری سریع پیروی کند.

به طور معمول، ایشان بعد از مدتی به فلات یادگیری می رسد، ممکن است وی از این که دیگر در شغل و کار خود چیز زیادی یاد نمی گیرد قدری دلسرد و سرخورده شود. این اتفاق، روی خواهد داد اگر شما و ایشان به مفاهیم و مبانی یادگیری، آگاه نباشید. در این گونه موارد می توانید پیش از روی دادن این چنین موقعیت هایی، نیروها و کارمندان خود را توجیه کرده و آموزش دهید و به آن چه ممکن است، رخ دهد آگاه‌شان نمایید.

الگوها و منحنی های ارائه شده در نمودارهای یادگیری بالا، روندی پیوسته، منظم و ایده آل را نشان می دهند. می دانیم که در عالم واقع، یادگیری طور دیگری رخ می‌دهد. الگوی نشان داده شده در نمودارهای پایینی به یادگیری واقعی نزدیکتر می باشد.

همچنین ممکن است یک فرد در خصوص یادگیری دو موضوع مشخص، مانند دو مهارت مختلف، دو نرم افزار متفاوت یا فراگرفتن کار با دو تجهیز و تولید دو محصول گوناگون، الگوی یادگیری متفاوتی را از خود نشان بدهد. مانند آنچه در نمودار پایین می بینید که با دو رنگ آبی و قرمز متمایز شده است. این نمودار حتی می تواند نشان دهنده الگوی یادگیری دو فرد مختلف در خصوص یک موضوع واحد باشد و گویای آن باشد که هر یک تجربه خاص خود را سپری کرده است.

نمودار و منحنی های واقعی تر یادگیری که در آن شکست و کاهش یادگیری نیز مشاهده می شود

یا ممکن است پس از چند تجربه ناموفق و شکست در تلاش برای یادگیری، فرد بتواند با موضوع مورد نظر ارتباط برقرار کرده و یادگیری روند مناسب خود را پیدا کند، مانند آنچه در این دو نمودار بالایی و زیرین می بینید.

نمودار و منحنی های واقعی تر یادگیری که در آن شکست و کاهش یادگیری نیز مشاهده می شود.