تدریس دوره آموزشی حل مسئله در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی

طی چند سال اخیر چندین نوبت دوره آموزشی حل مسئله و آموزش حل خلاق مسئله را برای شرکت های خصوصی یا سازمان های دولتی متعددی داشته ام. این بار از واحد آموزش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی برای آموزش حل مسئله و تدریس یک دوره شناسایی و کشف چالش ها و حل مسایل تماس گرفتند و درخواست خود را مطرح نمودند.

با شرکت ها و سازمان های فعال در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی مانند منطقه سرمایه گذاری پارس جنوبی، عسلویه، شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق، پتروشیمی مبین، شرکت پایندان، شرکت گاز استانی و غیره با ارائه خدمات مشاوره و تدریس دوره های آموزشی مدیریت و سیستم های مدیریت همچون مدیریت ریسک سازمانی ERM ، مدیریت ریسک، سیستم های مدیریت کیفیت چند پروژه تجربه همکاری داشته ام. مشاوران مدیریت یا مدرسان دوره های آموزشی مدیریتی که با شرکت های نفت و گاز و پتروشیمی کار کرده اند می دانند که مدیران و کارکنان فعال در سازمان ها یا کسب و کارهای این صنعت ویژگی ها، شخصیت و رفتار حرفه ای خاص خود را دارند.

تدریس دوره و آموزش حل مسئله در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی

پس از گفتگوی اولیه، قرار یک جلسه حضوری جهت بررسی نحوه برگزاری دوره آموزشی حل مسئله را در محل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی (خیابان ولی عصر) با مدیریت محترم آموزش سازمان گذاشته شد. در این جلسه ابتدا اهداف سازمان از برگزاری این جلسه آموزشی مطرح گردید. سپس مهارت ها و شایستگی های مد نظر بیان شد و نهایتا سرفصل ها و مطالب اصلی دوره مورد بررسی قرار گرفت.

مواد آموزش حل مسئله و منابع کمک آموزشی، طراحی سوال برای برگزاری آزمون و همچنین طرحریزی چهار نوبت نظرسنجی حین تشکیل کلاس از جمله مواردی بودند که برای طراحی دوره آموزشی حل مساله جهت تحقق اهداف پیش بینی شده تعیین گردیدند. در نهایت مدت زمان دوره و زمانبندی انجام آن مورد توافق قرار گرفت.

با توجه به طراحی که برای دوره آموزشی کشف چالش ها و حل مسایل انجام شده بود مواد آموزشی و منابع کمکی را تهیه کردم و ارسال کردم تا مسئول آموزش سازمان نسبت به بارگزاری و انجام دیگر فعالیت های لازم اقدام نمایند.

و در نهایت روزهای ۱۹ و ۲۰ بهمن ماه در محل ساختمان آموزش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی حضور یافتم و دوره آموزشی حل مسئله و کشف و حل چالش ها را از طریق سامانه آموزشی مجازی شرکت برای بیش از ۱۰۰ نفر از مدیران، روسا و کارشناسان ارشد سازمان های زیرمجموعه شرکت ملی پالایش و پخش در سراسر کشور تدریس کردم.

حسین عبدی مدرس دوره آموزش حل مسئله و برگزار کننده کارگاه آموزشی حل مسئله – شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی

سرفصل ها و مطالب اصلی دوره روش های حل مسئله به شرح زیر می باشد.

ضرورت و اهمیت حل مسئله و ارتقاء مهارت حل مسئله

• دلایل و ضرورت های پرداختن به حل مسئله و کارکردهای آن

مبانی و تعریف واژگان چالش و مسئله

• ارائه مفاهیم و اصطلاحات مسئله، مشکل، چالش، حل مسئله، تفکر خلاق، فرآیند اقدام، ارزیابی اثربخشی
• شناسایی و دسته بندی انواع مسایل و چالش ها و ویژگی های هر نوع
• بررسی تفاوت مشکل و چالش با مسئله و نحوه تبدیل چالش و مشکل به مسئله
• انتخاب روش حل مسئله متناسب با نوع و ویژگی های مشکلات و چالش ها
• بررسی تفاوت محدودیت‌ها و چالش‌های سیستماتیک (ذاتی) و غیرسیستماتیک (عامدانه)
• طرح ریزی فرآیند حل مسئله و اقدام اصلاحی و مراحل و توالی آنها

شناسایی چالش ها و مسئله یابی

• نحوه شناسایی مسایل، چالش‌ها و فرصت‌ها – ورودی‌های فرآیند حل مسئله
• تشریح روش‌های Proactive مانند برنامه ریزی مبتنی بر سناریو برای کشف چالش ها
• ارائه مکانیزم پیشگیرانه و تکنیک های ارزیابی ریسک و کاربرد آنها در تشخیص و شناسایی چالش ها
• انواع علت های بروز مشکل و عدم انطباق و نحوه شناسایی آنها

بیان و تعریف مسئله و چالش

• آشنایی با تعریف مسئله اصلی و تفاوت آن با مسئله ظاهری
• روش ها و رویکردهای تعریف و بیان مسئله شامل روش تعریف مسئله دانکر Dunker Diagram
• به‌کارگیری تفکرانتقادی ساختاریافته تعریف مسئله اصلی
• آشنایی با روش نوشتن – بازنویسی در تعریف و بیان مسئله
• کارگاه آموزشی تعریف صحیح و بیان مسئله اصلی

طراحی راه حل ها

• مروری بر انواع روش‌های حل مسئله (روش های سیستماتیک و نظام مند حل مساله)
• توضیح مفهوم و متد تفکر واگرا و تفکر همگرا
• تشریح تکنیک های رایج و کارآمد حل مسئله شامل، روش دلفی، نمودار ایشی کاوا یا استخوان ماهی، روش بارش افکار و روش شش کلاه تفکر
• روش های حل خلاقانه مسائل
• مروری بر بهترین روش‌ها و تکنیک‌های شناسایی علت‌های ریشه‌ای مسئله شامل ۵why، استخوان ماهی، نمودار why-why و تحلیل درخت خطا
• تشریح استانداردهای بین المللی مربوط به حل مسئله و اقدام پیشگیرانه
• آشنایی با استاندارد تحلیل علل ریشه‌ای RCA – BS EN 62740
• کارگاه آموزشی تحلیل علت ها و شناسایی علت های ریشه ای
• رویکرد تفکر جانبی و کاربرد آن در حل مسئله
• مروری بر تکنیک های نوین خلاقیت و حل مسئله

تصمیم گیری و انتخاب راه حل مناسب

• آشنایی با مفهوم برنامه ریزی طرح های اقتضایی جهت به کارگیری در موارد رخ دادن چالش‌ها

برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی اثربخشی اقدامات حل مسئله

• سیستم پیگیری اجرای فعالیت های حل مسئله، سنجش اثربخشی حل مسئله و شاخص اندازه گیری آن
• روش های بهبود اثربخشی اقدامات کشف چالش‌ها و حل مساله

بهبود فرآیند حل مسئله

• عوامل تأثیرگذار فردی، گروهی و سازمانی بر کشف و حل چالش ها
• آسیب شناسی مشکلات سازمان‌های ایرانی در حل مسئله و چالشها
• ابزارها و راه حل‌های فن آورانه در حل چالش ها و مسایل

مسئله یابی، تعریف مسئله و شناسایی علت ریشه ای در دوره آموزشی حل مسئله – شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی

تفاوت خاص این دوره آموزشی حل مسئله با دوره های پیشین، پرداختن متمرکز و توجه بیشتر از گذشته به دو بخش مهم بود که با توجه به نظر و درخواست کارفرما زمان بیشتری هم به آنها اختصاص داده شد. یکی از این موارد شامل مسئله یابی و شناسایی موقعیت هایی که ظرفیت تعریف شدن به عنوان یک مسئله را داشتند، بود و دیگری تحلیل داده ها و کاربرد آن در گام های مختلف حل مسئله بود. با تشریح این مطالب، مثال ها و نمونه های اجرایی نیز ارائه شد و مورد بحث و بررسی قرار گرفتند.